ΚΡΗΤΗ ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑ-ΙΔΡΥΣΗΚΑΙ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

ένα ενδιαφέρον άρθρο των αρχαιολόγων κ.Γιάννη Σακελλαράκη και της κυρίας Έφης
Σαπουνά -Σακελλαράκη που έτυχε να διαβάσω όταν δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ την 25.1.2009 με οδηγεί να το παραθέσω προς μελέτη για οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο/
ΚΝΩΣΣΟΣ ΑΠΟ ΤΟ Α ΕΩΣ ΤΟ Ω
-----------------------------------
1. ΑΝΑΚΤΟΡΟ. μία μεγάλη κεντρική αυλή γύρω από την οποία αναπτύσσεται το κτιριακό
συγκρότημα ,θεωρείται το χαρακτηριστικό των μινωικών ανακτόρων. Άλλη
ιδιαιτερότη΄τά του είναι τα πολύθυρα ,η διάσταση δηλαδή των τοίχων με
ανοίγματα ,μια μινωική επινόηση που έφερνε φως στο σκοτάδι και προστά-
-τευε από τον αέρα/Ο προσανατολισμός του ανακτόρου της Κνωσσού είναι
ακριβώς προς τον Βορρά ,ένας προσδιορισμός που προυποθέτει πέραν των
άλλων -χρήση του δεκαδικού μέτρικού συστήματος ,μέτρων βάρους και
όγκου στερεών και υγρών -και προηγμένες αστρονομικές και μαθηματικές
γνώσεις.
2.ΒΑΣΙΛΙΑΣ. Ασκούσε όχι μόνο διοικητική εξουσία αλλά και θρησκευτική,και η αίθουσα
του θρόνου του αποτελεί το διασημότερο σημείο της Κνωσσού.Πόσο μάλλον
που ο ίδιος ο θρόνος σώθηκε ακέραιος στην θέση του. Πιθανώς ήταν πολύ-
-χρωμος αλλά η μονάδικότητά του έγκειται και στο γεγονός ότοι διαθέτει
ψηλό ερεισίνωτο με κυματοειδή κορύφωση ,στοιχεία που του προσδίδουν με-
-γαλοπρέπεια .Προς αυτόν εξάλλου προσβλέπουν τοιχογραφημένοι γρύπες
μυθικές μορφές που συνδυάζουν την δύναμη του λιονταριού και την ενεργητι-
-κότητα του αετού,αποδίδοντας ταυτόχρονα την βασιλική και την θεία ισχύ.
3.ΓΡΑΦΗ ήΔΗ ΑΠΌ ΤΗΝ 3Η ΧΙΛΙΕΤΊΑ Π.Χ εμφανίστηκε στην Κρήτη ένα πρώιμο είδος
γραφής με ιερογλυφικά στοιχεία για τις ανάγκες του ιερατείου. Εξέλιξη της
αποτελεί η Γραμμική Α Γραφή αλλά η αποκρυπτογράφησή της,παρά τις
3.οοο πινακίδες ή πήλινα δισκία που έχουν βρεθεί στην Κνωσσό,παραμένη
αδύνατη. Η Γραμμική Γραφή Β αντίθετα,η οποία εμφανίστηκε στην Κρήτη με
την κάθοδο και την κυριαρχία των Μυκηναίων ,απέδειξε με την αποκρυπτο-
-γράφησή της (το 1952 από τους Μάικλ Βέντρις και Τζίν Τσαντγουικ )ότι
ήταν μια πρώιμη ,προμηρική μορφή της Ελληνικής γλώσσας. Είναι βέβαιο λοι-
-πόν ,ότι τον 15ο αιώνα π.χ στην Κνωσσό μιλούσαν Ελληνικά.
4ΔΑΙΔΑΛΟΣ. έδώ ο μύθος έχει τον πρώτο λόγο για τον αρχιτέκτονα του λαβύρινθου και
θαυμαστό τεχνίτη στον οποίον οι αρχαίοι απέδιδαν διάφορα επιτεύγματα.
5.ΕΒΑΝΣ Έφτασε στην Κρήτη τον Μάρτιο του 1894 και οδηγήθηκε στην Κνωσσό από
τον πρώτο που την ανακάλυψε αλλά δεν κατώρθωσε να την ανασκάψει,τον
Μίνωα τον Καλοκαιρινό. Αρχισε την ανασκαφή το 1900 και ως το 1902 την
είχε ολοκληρώσει.Αγόρασε με δικά του χρήματα τον χώρο του μινωικού ανα-
-κτόρου και ένα μεγάλο κομμάτι γης γύρω του- ο μόνος φυσικός χώρος που
διασώθηκε ως σήμερα αλώβητος από την σύγχρονη λαίλαπα. Η Κνωσσός και
η Κρήτη χρωστούν πολλά σε αυτόν ,αλλά και εκείνος μετέφερε στην Βρεταννία
την μεγάλη συλλογή του με Κρητικές αρχαιότητες ,κυρίως μινωικούς σφραγι-
-δόλιθους.
6.ΖΑΤΡΙΚΙΟ. Χρονολογείται περίπου από το 1600π.χ και για την κατασκευή του χρησιμο-
-ποιήθηκαν ελεφαντόδοντο,ορεία κρύσταλλος ,γαλάζια υαλόμαζα ,φύλλα χρυ-
-σού και αργύρου.Μαζί βρέθηκαν και τέσσερα εεφάντινα πιόνια.Πρόκειται
για σπάνιο Βασιλικό παιγνίδι ,αντίστοιχο του οποίου είναι αυτό του Βασιλικού
νεκροταφείου της Ουρ στην Μεσοποταμία.
7,ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ.η έκρηξη του ηφαιστειου της Θήρας είχε βιβλικές συνέπειες για την Μινωική
Κρήτη.Η καταστροφή του Μινωικού στόλου από τα παλιρροικά κύματα έφερε
την λήξη της Μινωικής κυριρχίας στο Αιγαίο,ενώ η ηφαιστιακή σποδός 'έθαψε"
την Κνωσσό.Η έκρηξη τοποθετείαυι γύρω στο 1500 π.χ σύμφωνα με γραπτά
κείμενα αστρολογικές και αρχαιολογικές παρατηρήσεις ,αν και τελευταία οι
φυσικές επιστήμες ανεβάζουν αυτή την χρονολοία ως το πρώτο μισό του 17ου
αιώνα π.χ.
8. ΘΑΛΑΣΣΟΚΡΑΤΙΑ. Ακόμα και Αιγυπτιακά βασιλικά αντικείμενα έχουν έρθει στο φως
στα νεκροταφεία της ΚΝΩΣΣΟΎ αποδεικνύοντας τις εισαγωγές απόόλη την
Μεσόγειο .Από την άλλη,είναι βέβαιο ότι οι Μινωικές αποικίες και εμπορεία
ιδρύθηκαν σε πολλά νησιά του Αιγαίου -Κύθηρα -Κέα-Μήλο -Νάξο-Θήρα-Ρόδο
ακόμα και Σαμοθράκη,ενώ οι Μινωίτες άφησαν τα ίχνη τους και στην μικρασια-
-τική ακτή ,την Μίλητο και τις Ερυθρές.

9.ΙΕΡΑ. ο Κυρίαρχος θρησκευτικός -παράλληλα με τον διοικητικό -ρόλος του ανακτόρου
της Κνωσσού αποδεικνύεται από το τριμερές ιερό του,τις ιερές κρύπτες και τα
θησαυροφυλάκια του ιερού.Εδώ ήρθαν στο φώς πινακίδες της Γραμμικής Β Γρα-
-φής και σφραγίσματα ,τα περίφημα ειδώλια της "θεάς των όφεων" ,ομοιώματα
αναθηματικών φορεμάτωνκαι πλακίδια με απεικόνιση ζώων.

10.ΚΑΤΑΓΩΓΗ. από την Καρία,ήλθαν οι Μινωίτες στην Κρήτη,σύμφωνα με τις επικρατέστε-
-ρες θεωρίες. Το γεγονός ότι η Καρία σχετίζεται μυθολογικά με την Κρήτη και το
ότι υπάρχουν και γλωσσικά στοιχεία που συνδέουν τη περιοχή αυτή γενικότερα
με το Αιγαίο,είναι τα επιχειρήματα της θεωρίας. Σημειώνεται ότι η λέξη ΚΝΩΣ-
-ΣΟΣ η οποία δεν ερμηνεύεται στα Ελληνικά,έχει Καρική προέλευση .'ΚΝΩΣ"
είναι κύριο όνομα στα Καρικά και αν αληθεύουν τα ανωτέρω ,ΚΝΩΣΣΟΣ σημαί-
-νει η πόλη του ΚΝΩΣ.

11.ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ. Δεδομένου ότι η λέξη "λάβρυς" σημαίνει κατά τον λεξικογράφο της αρχαιό-
-τητας Ησύχιος διπλός πέλεκυς,έχει υποτεθεί ότι λαβύρινθος σημαίνει "το σπίτι
του διπλού πέλεκυ".Το ίδιο το ανάκτορο λοιπόν ήταν ο λαβύρινθος ,όσο για τον
μύθο του Δαιδάλου φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στην Κνωσσό.

12.ΜΙΝΩΣ. Μινωικό ανθρωπονύμιο ή τίτλος ,όπως ο φαραώ στην Αίγυπτο. Η απάντηση στο
ερώτημα αναζητείται και έτσι οι μύθοι σχετικά με τον Μίνωα έχουν τον πρώτο
λόγο.

13.Νεκροταφεία.Διάφορα νεκροταφεία ανασκάφτηκαν γύρω από την Κνωσσό δίδοντας στοι-
-χεια για τους τύπους των τάφων αλλά και για τα ταφικά έθιμα. Μοναδικός
είναι ο τάφος σε σχήμα διπλού πέλεκυ,ενώ πολύτιμα ευρήματα προήλθαν από τις
ταφές .όπως χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια με σκηνές λατρείας ,χρυσά κοσμήμα-
-τα ,σκαραβαίοι κλπ.

14.ΞΕΝΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ. στενές από την 3η χιλετία π.χ ήταν οι σχέσεις της Κνωσσού με την
Αίγυπτο .Θεωρείται μάλιστα πιθανόν ότι ο ΑμενχοτέπΓ΄(1390-1353 π.χ)και η
βασίλισσα Τίι μπορεί να είχαν επισκεφτεί την Κνωσσό.Παρόμοια επίσκεψη κατα-
-δεικνύει ένα ενεπίγραφο λίθινο αγαλματίδιο που φαίνεται να αφιέρωσε σε ιερό
της Κνωσσού ο αξιωματούχος Ουζέρ του Μέσου Βασιλείου(22ος -17ος αιώνας π.χ)

15. ΟΠΛΑ.Χάλκινα κράνη ή με οστέινη επένδυση ,χρυσεπένδυτα χάλκινα ξίφη με χρυσή λαβή
αλλά και απλές λόγχες έχουν ΄περθει στο φώς κατά τις ανασκαφές.

16.ΠΛΑΣΤΙΚΗ. η κεραμική ,η λιθοτεχνία .η μεταλοτεχνια έδωσαν σπουδαία έργα τέχνης στην
Μινωική Κνωσσό ,μερικά από τα οποία είναι διάσημα ανα τον κόσμο.Είναι το λίθι-
-νο ρυτόν σε σχήμα ταυροκεφαλής με χρυσά κέρατα,ένα ακόμα ρυτό από αλάβα-
-στρο σε σχήμα κεφαλής λέαινας,οι λίθινες κομμώσεις ,οι θεές των όφεων από φαγε-
-ντιανή ,έναςελεφάντινος ταυροκαθάπτης με τις χρυσές κλωστές στο κεφάλι του
και πολλά άλλα.\
17. ΡΥΤΑ διάσημα λίθινα αγγεία σπονδών με μορφή ζώων. Γέμιζαν με υγρό από μία τρύπα
στον τράχηλο ενώ κατά την τελετουργία έχυναν το υγρό από τρύπα στο ρύγχος.
Εξαιρετικό θεωρείται αυτό που απομιμείται κεγακεφαλή ταύρου από οφείτη ,με μά-
-τια από ορεία ,Κρύσταλλον και ίασπη.
18. ΣΥΜΒΟΛΑ. Ο Διπλός πέλεκυς υπήρξε το εμβληματικό σύμβολο της Μινωικής Κρήτης χα-
-ραγμένο πολλές φορές σε τοίχους και πεσσούς του ανακτόρου της Κνωσσού και συ-
-χνά τοποθετημενο ανάμεσα στα κέρατα του ταύρου. Ενα μικρό δωμάτιο του ανα-
-κτόρου έχει ονομασθεί "ιερό των διπλών πελέκεων"λόγωτων πολλών πελέκεων
που έχουν βρεθεί σε αυτό,μαζί με ζεύγη κεράτων καθιέρωσης.
19.ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ. οι τοίχοι του ανακτόρου της ΚΝΩΣΣΟΥ,όπου η διακόσμηση είναι αναπό-
-σπαστο κομμάτι της εκλεπτυσμένης αρχιτεκτονικής και γενικότερα της αισθητικής
του χώρου,άρχισαν να καλύπτονται με διακοσμητικά θέματα από το 1700 π.χ.
Από τις παλαιότερες τοιχογραφίες είναι ο λεγόμενος κροκοσυλέκτης πίθηκος ,ενώ
γνωστότερες είναι του "πρίγκηπα με τα κρίνα",οι "γαλάζιες κυρίες" ,η 'διάσημη Πα-
-ριζιάνα" αλλά και η τοιχογραφία των ταυροκαθαψίων.

20.ΥΛΙΚΑ. Ελεφαντόδοντο ,φαγεντιανή ,γυαλί είναι τα υλικά που δούλευαν κατ' εξοχήν
οι Μινωίτες τεχνίτες για κοσμήματα κυρίως ,αλλά και για διάφορα άλλα κομψοτεχ-
-νήματα .Ανάμεσά τους τα 42 πλακίδια απ΄πο φαγεντιανή ,τα οποία κοσμούσαν τοί-
-χο ή έπιπλο και αποδίδουν προσόψεις σπιτών με δύο η τρείς ορόφους .Άλλα πολύτιμα
υλικά ήταν ο αμέθυστος ,ο σάρδιος ,ο κύανος(λάπις λάζουλι),ο ίασπις ,ο αιμαίτης και
η ορεία κρύσταλλος.
21.ΦΥΣΗ. κατάφυτος ήταν ο περιβάλλον χώρος της Κνωσσού και όπως μαρτυρούν οι τοιχο-
-γραφίες του ανακτόρου υπήρχαν κήποι με κάθε λογής φυτά ,μυρτιές ,αγριοτριαντα-
-φυλιές αλλά καιν φοίνικες ενώ έχει υποτεθεί ότι φύονταν και πάπυροι. Οι βασιλικοί
κήποι φιλοξενούσαν και εξωτικά ζώα όπως πιθήκους.
22.ΧΡΟΝΟΣ. κύρια περίοδος ακμής της Μινωικής Κνωσσού είναι η εποχή του Χαλκού(2700-
1150 πχ)Τα πρώτα ανάκτορα χτίστηκαν περί το 2100π.χ για να καταστραφούν
από σεισμό το 1700 π.χ.Ακολούθησε η περίοδος νέων ανακτόρων που καταστράφηκαν
με την σειρά τους το 1500 π.χ και στην συνέχεια ,περί το 1450 π.Χ έφτασαν στην
Κνωσσό οι Αχαιοί,επικρατώντας σε όλη την Κρήτη.
23.ΨΗΓΜΑΤΑ., Μπορεί τα ευρήματα της Κνωσσού και των άλλων να "μιλούν'με διάφορούς \
τρόπους για τηνζωή και την ιστορία των ανθρώπων της εποχής ,όμως εν τέλει δεν
είναι παρά ψήγματα της αλήθειας μέσα στον χρόνο.
24.ΩΡΑΙΟΣ.που σημαίνει στην ώρα του.Και ο Μινωικός πολιτισμός άνθησε πράγματι στην
κατάλληλη εποχή για να θέσει σε κίνση τον χρόνο του πολιτσιμού για την Δύση.