ΔΙΣΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΜΡΑ-ΟΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Η αποκρυπτογράφηση ενός αρχαίου δίσκου που βρέθηκε στην Γερμανική πόλη Νέμπρα
αποκαλύπτει τις γνώσεις των Κεντροευρωπαίων για την αστρονομία πριν το 1600 π.χ
Ένας μπρόύτζινος δίσκος ,στο μέγεθος ενός αναλογικού δίσκου πικ απ,δείχνει ότι δεκα-
-πέντε αιώνες πριν από τον μηχανισμό των Αντικυθήρων ,οι άνθρωποι της εποχής του χαλκού είχαν κατασκευάσει όργανα αστρονομικών υπολογισμών.
Το καλοκαίρι του 1991,μια ομάδα αρχαιοκαπήλων ,ερευνώντας με ανιχνευτή μετάλλων την κορυφή ενός χαμηλού λόφου κοντά στην πόλη Νέμπρα της Γερμανίας ,60 χιλιόμετρα
δυτικά της Λειψίας,αποκάλυψε ένα μικρό αρχαιολογικό θησαυρό. Ανάμεσα σε κοσμήματα ,
όπλα και εργαλεία της εποχής του χαλκού βρήκε έναν χάλκινο δίσκο ,διαμέτρου 32 εκατοστών ,που έφερε ασυνήθιστες παραστάσεις σχηματισμένες με φύλλα χρυσού.Εναν κύκλο ,ένα μισοφέγγαρο ,τρείς καμπύλες γραμμές και πολλές κουκίδες ,που έμοιαζαν με άστρα στον νυχτερινό ουρανό. Οι φυσικοί που ανέλαβαν την χρονολόγηση,εξέτασαν ίχνη
ργανικών υλών στα σπαθιά που βρέθηκαν μαζί με τον δίσκο και κατέληξαν ότι είχαν ηλικία
3.600 ετών.Οι χημικοί ,από την άλλη μεριά,συμπέραναν ότι ο χαλκός ήταν από ένα αρχαίο
ορυχείο της Κεντρικής Αυστρίας και οχρυσός από τα Καρπάθια όρη.Επομένως ο δισκος δεν
είχε μεταφερθεί από άλλη περιοχή της Ευρώπης ,αλλά είχε κατασκευαστεί επί τόπου και
μάλιστα πριν από το 1600 πχ. Δεν ήταν όμως τόσο εύκολο να διαπιστωθεί αν ήταν διακο-
-σμητικό ή χρηστικό αντικείμενο.
Οδηγημένοι από τα χρυσά σχήματα που θύμιζαν Ήλιο και Σελήνη και αστέρια,οι αρχαιολόγοι σκέφτηκαν να ζητήσουν την γνώμη ενός αστρονόμου ,του καθηγητή Σλόσερ
του Πανεπιστημίου του ΜΠΌΧΟΥΜ. Ο καθηγήτής Σλόσερ προσπάθησε στην αρχή να συγκρί-
-νει τις θέσεις των "αστεριών"του δίσκου με τις θέσεις των αστεριών σε σύγχρονους χάρτες
χωρίς όμως επιτυχία. Προφανώς είχαν διακοσμητικό χαρακτήρα. Του έκανε όμως εντύπωση
το γεγονός ότι επτά από τα "αστέρια"του δίκσου έμοιαζαν να αποτελούν χωριστή ομάδα ,και αυτό τον οδήγησε στην ιδέα ότι η ομάδα αυτή παριστάνει τις Πλειάδες,το αστρικό σμήνος
που ο λαός μας αποκαλεί Πούλια.Με τα σημερινά τηλεσκόπια γνωρίζουμε ότι το σμήνος αυτό
έχει χιλιάδες αστέρια ,αλλά με γυμνό μάτι διακρίνονται μόνον επτά.
Οι Πλειάδες είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σώματα στον νυχτερινό ουρανόκαι
αναφέρονται αρκετές φορές στην Επική Ποίηση. Ο ΌΜΗΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΗΣΙΟΔΟΣ,αναφέρουν
ότι η δύση των Πλειάδων λίγο μετά ην δύση του Ηλίου(με το Γρηγοριανό ημερολόγιο περίπου
3 Νοεμβρίου)σηματοδοτούσε την επιδείνωση του καιρού και το τέλος των θαλασσίων ταξιδιών. Σηματοδοτεί επίσης το τέλος των γεωργικών εργασιών ,εν όψει του χειμώνα ,όπως
μαρτυρεί η γνωστή παροιμία "στις δεκαεπτά ή στις δεκαοχτώ πέφτει η Πούλια στον γιαλό και
πίσω παραγγέλνει.Ούτε στανίτσα στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους"
Αν λοιπόν ο δίσκος είχε "καταγεγραμμένες "αστρονομικές γνώσεις των ανθρώπων της
εποχής του Χαλκού,τότε αντίστοιχη σημασία θα έπρεπε να έχουν και τα υπόλοιπα σχήματα.
Ο καθηγητής Σλόσερ διαπίστωσε ότι οι δύο από τις τρείς καμπύλες γραμμές,αυτές που βρίσκο-
-νται ακριβώς στην περιφέρεια του δίσκου,σχηματίζουν τόξα 80 μοιρών η καθεμιά. Για έναν
αστρονόμο ο αριθμός αυτός είναι "σημαδιακός"επειδή είναι ίσος με το τόξ ο που ορίζουν στην
περιοχή της Νέμπρα τα σημεία Ανατολής του Ηλίου κατά το χειμενρινο και το θερινό ηλιο-
-στάσιο.Οι περισσότεροι άνθρωποι ίσως να γνωρίζουν ότι το καλοκαίρι ο ήλιος ανατέλλει
από νοτιοανατολικά και τον χειμώνα από βορειοανατολικά,αλλά μάλλον δεν έχουν υπόψη
τους ότι το εύρος μεταξύ των δύο αυτών θέσεων είναι συνάρτηση του γεωγραφικού πλάτους.
Στην περιοχή της Ελλάδας είναι περίπου 60 μοίρες αλλά στην Κεντρική Γερμανία 80 μοίρες.
Επομένως φαίνεται ότι οι δύο καμπύλες γραμμές του δίσκου παριστάνουν η μία το εύρος
του τόξου ανατολής του ηλόυ στις διάφορες εποχές,και η άλλη,το εύρος του τόξου της δύσης.
Η ερμηνεία αυτή θα έπρεπε να τεκμηριώνεται και με την μελέτη του ορίζοντα από την
κορυφή που βρέθηκε ο δίσκοσ.Υπάρχουν άραγε χαρακτηριστικά σημεία στις θέσεις που ανα-
-τέλλει ο ήλιος κατά το χειμερινό και θερινό ηλιοστάσιο;Δυστυχώς ,αυτή η ερώτηση δεν ήταν
εύκολο να απαντηθεί,επειδή από την εποχή του χαλκού έχει αλλάξει η βλάστηση στην περιο-
-χή και εκεί που υπήρχαν χαμηλοί θάμνοι,υπάρχουν σήμερα ψηλά δένδρα που εμποδίζουν
την θέα στον ορίζοντα. Με την βοήθεια όμως ενός Γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών(GIS) οι τοπογράφοι της ερευνητικής ομάδας μπόρεσαν να αποδείξου ότι πραγματικά τις
ημέρες των ηλιοστασίων,ο Ήλιος έδυε και ανέτελλε πίσω από χαρακτηριστικές κορυφές των
βουνών γύρω από την Νέμπρα.
Τέλος οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι η τρίτη καμπύλη γραμμή,αυτή που βρίσκεται στο εσωτερικό του δίσκου,παριστάνει σχηματικά το πλοίο με το οποίο ο Ήλιος κάνει το ημερήσιο
ταξίδι του από την Ανατολή προς την Δύση και πάλι στην Ανατολή.Η αναπαράσταση αυτή
είναι συνιθισμένη στους λαούς που ζούσαν στην Δανία και την Νότια Σουηδία κατά την
εποχή του χαλκού.Έτσι η συνεργασία αρχαιολόγων ,φυσικών,χημικών και τοπογράφων κα-
-τάφερε να δώσει μια πρώτη ολοκληρωμένη ερμηνεία του Δίκσου της Νέμπρα.
Πρόκειται για ένα πρωτόγονο αστρονιμικό όργανο που χρησίμευε στην αναγνώριση των
χαρακτηριστικών ημερομηνιών έναρξης και τερματισμού των γεωργικών εργασιών 1.500
χρόνια αρχαιότερο από τον μηχανισμό των Αντικυθήρων.